Budowanie nawyków żywieniowych u dzieci to tak naprawdę praca całej rodziny. Największy wpływ i wkład w ich kształtowanie mają bowiem rodzice. Kiedy więc rodzicom zależy na zdrowej diecie ich dziecka, sami powinni o taką dietę dbać. Ponadto, małemu dziecku trudno będzie zrozumieć, dlaczego rodzic na jego oczach je np. pączka, a jemu nie wolno. Warto też wytłumaczyć dzieciom cel wspólnego dbania o prawidłowe nawyki żywieniowe. Zwłaszcza starsze dzieci będą w stanie zrozumieć, że ograniczenia w spożywaniu niezdrowych posiłków wynikają z troski o samopoczucie, wygląd, a także samoakceptację i akceptację rówieśników.
Uczenie dzieci prawidłowych przyzwyczajeń jest niezmiernie istotne dla ich zdrowia, a nabyte w dzieciństwie nawyki utrzymują się w dorosłości. Nawyki żywieniowe podlegają takim samym procesom uczenia jak większość zachowań. Można je zatem kształtować na kilka sposobów. Po pierwsze, rodzic może wprowadzić działanie typowo behawioralne, a więc kojarzyć zdrowe nawyki z nagrodami i sytuacjami przyjemnymi, a niezdrowe z sytuacjami nieprzyjemnymi. W tym przypadku pojawia się jednak ryzyko. Zakazywanie pewnych przekąsek bez wytłumaczenia celu, skutkuje niekiedy zachowaniem odwrotnym niż zamierzone. Kiedy „zakazane” posiłki są chwilowo dostępne, dzieci objadają się nimi nadmiernie. W ten sposób nie uczą się kontroli oraz świadomego wyboru tego, co jedzą. Oczywiście, przyzwolenie na jedzenie wszystkiego i brak granic również nie prowadzi do zamierzonego celu. Dlatego tak istotne jest świadome zwracanie uwagi na sposób odżywiania się dzieci. Do czynnika behawioralnego, związanego z zachowaniem, należy dodać czynnik poznawczy, a więc rozumienie zachowań, postaw i dostrzeganie ich sensowności. Działanie takie buduje w dziecku tak zwaną motywację wewnętrzną. Dbanie o zdrowe odżywianie nie jest motywowane nagrodą czy karą, ale przekonaniem, że jest to właściwe i dobre dla organizmu.
Wydaje się jednak, że najskuteczniej dzieci uczą się pewnych zachowań przez naśladowanie zachowań „modeli”. W tym wypadku, podążając za myślą Teorii Społecznego Uczenia się, szczególnie duży wpływ mają osoby znaczące w życiu. Tymi osobami bezsprzecznie są rodzice. To oni kształtują zachowania i postawy swoich potomków. Modelowanie odbywa się jednak nie tylko przez osoby dorosłe, ale także przez rówieśników. W jednym z badań udowodniono, że dzieci potrafią zmienić swój wybór ulubionego warzywa siedząc przez kilka kolejnych dni obok innych dzieci jedzących określone warzywo. Zmiana była na tyle znacząca, że utrzymywała się kilka tygodni po zakończeniu badań. Wpływ na wybór warzywa miało także oglądanie nagrań z osobami jedzącymi dany produkt.
Ważne jest, by razem z dobrymi przyzwyczajeniami zaszczepiać w dziecku odpowiednią postawę. Chodzi więc nie tylko o konkretne zachowanie: dziś wybiorę owoc zamiast chipsów, ale o połączenie tego zachowania z przekonaniem, że jest ono wartościowe.
Test Nietolerancji Pokarmowej Profil Metaboliczny 145
to skuteczna broń w walce z otyłością u dzieci!
Wykonaj badanie nietolerancji pokarmowych
Profil Metaboliczny 145 w pomocyjnej cenie 899,- zł
z kodem rabatowym: CZASNAZDROWIE
Badania pokazują bardzo wyraźny związek między nastawieniem rodziców a nastawieniem dzieci do jedzenia. Co więcej, związek ten dotyczy nie tylko wybieranych przekąsek, a więc zachowań, ale także ogólnego nastawienia do sposobu żywienia, a także postrzegania swojego ciała. Jeśli rodzic wybiera w ciągu dnia przekąski takie jak: czekolada, ciasta i ciastka oraz lody zamiast owoców, istnieje duże prawdopodobieństwo, że dzieci będą zachowywać się tak samo.
Badania pokazują także, że dzieci częściej przejmują dobre nawyki żywieniowe, jeśli motywacja (zarówno rodziców jak i ich sama) jest wewnętrzna. Oznacza to, że pokazanie dziecku związku między odżywianiem a samopoczuciem jest skuteczniejsze niż prosty system kar i nagród. Kiedy dziecko widzi u rodzica motywację wewnętrzną, czyli obserwuje nie tylko zachowanie, ale konkretny styl życia, jest mu łatwiej podążać tą samą drogą.
Ciekawy i niezwykle istotny wydaje się fakt, że poza podobnymi nawykami żywieniowymi rodzice i dzieci są do siebie podobni w kwestii postrzegania własnego ciała. Wyższy poziom niezadowolenia ze swojego ciała u rodziców oznacza wyższy poziom niezadowolenia ze swojego ciała u dzieci.
Pierwsze pięć lat życia to czas szybkiego rozwoju fizycznego i zmian. Są to lata, w których dzieci uczą się zachowań, które mogą służyć jako podstawa dla przyszłych wzorców żywienia. Zdobywają wiedzę o tym co, kiedy i ile jeść w oparciu o przekazywanie kulturowych i rodzinnych przekonań, postaw i praktyk. Rodzice i opiekunowie odgrywają istotną rolę w budowaniu wczesnych doświadczeń dzieci z jedzeniem. Doświadczenia te są powiązane z nawykami żywieniowymi dzieci i ich wagą. Nie tylko, co jedzą dzieci implikowane jest w rodzinach, ale także to, jak duże są porcje i na jakie smaki otwarte jest dziecko.
Jeśli dzieci mają nauczyć się spożywania zdrowych pokarmów i lubienia ich, potrzebują wczesnych, pozytywnych i powtarzających się doświadczeń powiązanych tymi pokarmami, a także możliwości obserwowania innych osób spożywających zdrowe przekąski. Naturalna tendencja dzieci do preferowania słodkich lub słonych, bogatych w kalorie żywności zamiast bogatych w wartości odżywcze alternatyw, podkreśla potrzebę interwencji dorosłych, aby zapewnić zróżnicowaną i zdrową dietę.
Antonina Dróżdż
Psycholog
Brown R., Ogden J. (2004) Children’s eating attitudes and behaviour: a study of the modelling and control theories of parental influence, Health Education Research, 19(3), 261–271.
Lowe, C.F., Dowey, A. and Horne, P. (1998) Changing what children eat. In Murcott, A. (ed.), The National’s Diet: The Social Science of Food Choice. Addison Wesley Longman, London, 57–80.
Savage, J. S., Fisher, J. O., & Birch, L. L. (2007). Parental influence on eating behavior: conception to adolescence. The Journal of law, medicine & ethics: a journal of the American Society of Law, Medicine & Ethics, 35(1), 22-34.